“ชี้ช่อง” กับศูนย์ข้อมูลธุรกิจไทยในเวียดนาม
สถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงฮานอย

อุตสาหกรรมสนับสนุน: โอกาสใหม่ในเวียดนามเพื่อเข้าร่วมห่วงโซ่อุปทานโลก

(ความเดิมตอนที่แล้ว) เวียดนามมีจุดอ่อนเรื่องภาคธุรกิจภายในประเทศที่ยังไม่เข้มแข็ง ส่วนใหญ่เป็นธุรกิจขนาดกลางและขนาดย่อม มีทุนต่ำ และยังไม่สามารถครอบครองเทคโนโลยีขั้นสูง รัฐบาลเวียดนามได้ปรับเปลี่ยนนโยบายโดยส่งเสริมขีดความสามารถในการแข่งขัน สนับสนุนการสร้างสรรค์นวัตกรรม และส่งเสริมให้ภาคเอกชนเป็นผู้เล่นหลักในระบบเศรษฐกิจ ช่วยเหลือเรื่องการเข้าถึงแหล่งทุน ความช่วยเหลือด้านภาษีศุลกากร การเริ่มต้นธุรกิจ การปรับใช้เทคโนโลยีพื้นฐาน

บทความตอนสุดท้ายสำหรับเศรษฐกิจดิจิทัลจะสะท้อนว่า เมื่อเวียดนามมีนโยบายที่ปรับจุดอ่อนของภาคเอกชนในประเทศให้เข้มแข็งขึ้นแล้ว มีแนวทาง/มาตรการใดที่จะช่วยส่งให้ภาคเอกชนมีส่วนร่วมในห่วงโซ่อุปทานโลกได้อย่างไร

เวียดนามเป็นหนึ่งในประเทศที่ได้รับการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศเป็นจำนวนมาก เมื่อปี 2563 มีมูลค่ารวม 28,530.10 ล้าน ดอลลาร์สหรัฐ ลดลงจากปี 2562 ร้อยละ 25 เนื่องจากการแพร่ระบาดของ COVID-19 โดยการลงทุนส่วนใหญ่อยู่ในสาขาการผลิตและแปรรูป การผลิตและกระจายไฟฟ้า และอสังหาริมทรัพย์ นอกจากนี้ เวียดนามยังเป็นหนึ่งในประเทศที่มีการเปิดกว้างทางเศรษฐกิจมากที่สุดของโลก โดยมีความตกลงการค้าเสรีทั้งระดับทวิภาคีและพหุภาคี 13 ฉบับ ซึ่งเปิดโอกาสสำหรับการพัฒนาห่วงโซ่มูลค่าใหม่ผ่านอุตสาหกรรมต่อเนื่องและอุตสาหกรรมสนับสนุน (supporting industry) ในเวียดนาม

อย่างไรก็ดี รายงานของธนาคารโลก เมื่อปี 2561 ระบุว่า เวียดนามมีส่วนร่วมในห่วงโซ่มูลค่าภูมิภาคและโลกเพียง 20,400 ล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือเป็นอันดับที่ 53 ของโลก ซึ่งต่ำกว่าสิงคโปร์ ไทย อินโดนีเซีย มาเลเซีย และฟิลิปปินส์ อีกทั้งรายงาน World Development Forum ระบุว่า การมีส่วนร่วมในห่วงโซ่มูลค่าโลกของเวียดนามอยู่ในระดับ “limited processing and manufacturing” กล่าวคือ เป็นการผลิตและแปรรูปอย่างจำกัด การผลิตสินค้าที่มีความซับซ้อนยังอยู่ในระดับต่ำ ใช้วัตถุดิบที่ผลิตในประเทศเพียงร้อยละ 28 ของมูลค่าการค้ารวม ในขณะที่มูลค่าการส่งออกของเวียดนามมาจากการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศคิดเป็นร้อยละ 70

จากจุดอ่อนข้างต้น เมื่อเดือนสิงหาคม 2563 รัฐบาลเวียดนามได้ออกข้อมติที่ 115/NQ-CP ว่าด้วยการส่งเสริมอุตสาหกรรมสนับสนุน โดยกำหนดเป้าหมายให้ภายในปี 2568 ให้มีผู้จัดหาวัตถุดิบ/สินค้า (supplier) ให้กับกลุ่มบรรษัทข้ามชาติ (Multinational Corporations) และภาคการผลิต 1,000 ราย โดยร้อยละ 30 เป็นผู้ประกอบการเวียดนามที่มีขีดความสามารถในการตอบสนองความต้องการด้านการผลิตภายในประเทศร้อยละ 45 และมีสัดส่วนคิดเป็นร้อยละ 11 ในมูลค่ารวมภาคอุตสาหกรรม และภายในปี 2573 มีผู้จัดหาวัตถุดิบ/สินค้า  2,000 ราย ที่สามารถตอบสนองความต้องการการผลิตภายในประเทศได้ร้อยละ 70 และมีสัดส่วนคิดเป็นร้อยละ 14 ในมูลค่ารวมภาคอุตสาหกรรม

กลุ่มอุตสาหกรรมสนับสนุนที่รัฐบาลเวียดนามจะส่งเสริมเป็นพิเศษ ได้แก่ อุตสาหกรรมเครื่องจักรกล เช่น สนับสนุนการผลิตสินค้าอุตสาหกรรมไฮเทค ชิ้นส่วนและอะไหล่สำหรับใช้ในสาขาพลังงานทดแทน สิ่งทอและเครื่องนุ่งห่ม เครื่องหนังและรองเท้า อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ และอุตสาหกรรมยานยนต์

สำหรับการส่งเสริมการลงทุน รัฐบาลเวียดนามจะออกเงินกู้ดอกเบี้ยอัตราพิเศษ และเงินกู้ ระยะสั้นเพื่อส่งเสริมการพัฒนาอุตสาหกรรมสนับสนุนให้ทันสมัย นอกจากนี้ ผู้ประกอบการอุตสาหกรรมสนับสนุนจะได้รับการพิจารณาให้สามารถเข้าถึงเงินทุนจากงบประมาณส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค การให้ความช่วยเหลืออย่างเป็นทางการ และเงินกู้ต่างประเทศรูปแบบอื่น ๆ พัฒนากลุ่ม (cluster) และกลุ่มสาขาอุตสาหกรรม เพื่อสนับสนุนความเชื่อมโยงระหว่างผู้ประกอบการท้องถิ่น และสร้างความเชื่อมโยงระหว่างผู้ประกอบการท้องถิ่นกับกลุ่มบรรษัทข้ามชาติ มุ่งสร้างศูนย์เทคนิคเพื่อส่งเสริมการพัฒนาทางนวัตกรรม การวิจัยและพัฒนา และการถ่ายทอดเทคโนโลยีด้วย

การสำรวจเมื่อปี 2563 พบว่า การเพิ่มการมีส่วนร่วมในห่วงโซ่มูลค่าโลกทุก ๆ ร้อยละ 1 จะช่วยเพิ่มรายได้เฉลี่ยต่อหัวได้มากกว่าร้อยละ 1 ดังนั้น นโยบายของรัฐบาลเวียดนามที่มุ่งสนับสนุนให้อุตสาหกรรมสนับสนุนในระดับประเทศมีส่วนร่วมในห่วงโซ่มูลค่าโลกจะเป็นปัจจัยสำคัญต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจของเวียดนาม อีกทั้ง มาตรการอำนวยความสะดวกและให้สิทธิพิเศษทางการการลงทุนในสาขาดังกล่าวจึงเป็นโอกาสสำหรับนักลงทุนในประเทศและจากต่างชาติที่จะใช้ประโยชน์ที่มีศักยภาพในสาขาที่เวียดนามส่งเสริมเป็นพิเศษ นอกจากเพื่อเข้าสู่ตลาดเวียดนามแล้วยังมีโอกาสจากการเปิดกว้างทางเศรษฐกิจของเวียดนามที่เชื่อมโยงกับอีกความตกลงการค้าเสรีที่มากถึง 13 ฉบับอีกด้วย